Τσακάλωφ, Αθανάσιος

(Ιωάννινα μετά το 1790 – Μόσχα 1851). Ηπειρώτης Φιλικός. Νέος, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να καταφύγει στον πατέρα του, στη Ρωσία, απ’ όπου στάλθηκε (το 1814;) για σπουδές στο Παρίσι. Τον επόμενο χρόνο ωστόσο αφήνει τη γαλλική πρωτεύουσα –όπου στο μεταξύ είχε πάρει μέρος στην ίδρυση του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου (σωματείου με εκπαιδευτικούς και πατριωτικούς στόχους)–, περνά από τη Βιέννη (συναντώντας εκεί τον τότε υπουργό Εξωτερικών του τσάρου Ιωάννη Καποδίστρια και συζητώντας μαζί του τρόπους για την εξάπλωση της δραστηριότητας των πατριωτικών οργανώσεων στη Ρωσία) και καταλήγει στη Μόσχα. Εκεί μαζί με τον Νικόλαο Σκουφά θέτουν τις βάσεις της Φιλικής Εταιρείας, Τον Ιούλιο του 1817 ο Τ. έρχεται στην Οδησσό και αρχίζει έντονη δραστηριότητα για τη συστηματικότερη οργάνωση της Φιλικής. Ακολουθώντας αργότερα τον Άνθιμο Γαζή, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, συνεχίζοντας με χαρακτηριστική περίσκεψη την κατήχηση νέων μελών, περιοδεύοντας στη Σμύρνη, στη Θράκη, στη Μακεδονία και στην ανατολική Θεσσαλία ακόμα. Η απειλή που δημιούργησε για την Εταιρεία η προδοτική στάση του Νικόλαου Γαλάτη υποχρέωσε τους επικεφαλής της να αναθέσουν στον Τ. την εξουδετέρωσή του. Ο Τ. παρέλαβε, μαζί με τον Δημητρόπουλο, τον Γαλάτη σε ταξίδι τους στην Πελοπόννησο και τον εκτέλεσαν στην Ερμιόνη τον Νοέμβριο του 1819. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε τελικά να δραπετεύσει μέσω Μάνης, στην Πίζα, όπου και έμεινε σχεδόν έως την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες έφτασε αμέσως μετά την έκρηξη του κινήματος και ανέλαβε υπασπιστής του Αλ. Υψηλάντη, στον Ιερό Λόχο, κατορθώνοντας, μετά την καταστροφή του Δραγατσανίου, να επιστρέψει και να πολεμήσει στην Ελλάδα. Στην καποδιστριακή περίοδο υπηρέτησε στο στρατιωτικό λογιστικό του Γενικού Φροντιστηρίου, και στην Εθνοσυνέλευση του Άργους εμφανίστηκε ως πληρεξούσιος. Το 1832 εγκατάλειψε οριστικά την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Μόσχα, όπου και πέθανε, ολότελα λησμονημένος από το επίσημο ελληνικό κράτος. Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην οργάνωση και διάδοση της Φιλικής Εταιρείας.